اختلاف بین فسفات و فسفیت در کشاورزی
فسفات و فسفیت دو گونه شیمیایی مهم و پرمصرف در کشاورزی هستند. اگرچه بنیان هر دو بر فسفر است اما اثرات هر کدام بر گیاه متفاوت است. دانستن اختلاف بین این دو به سلامت خاک و گیاه کمک می کند.
فسفر یکی از عناصر مهم و پرمصرف گیاهان است که کفایت آن برای حفظ عملکرد گیاه و سلامت محصول لازم و ضروری است، فسفر وارد شده در گیاه به فرم فسفات است و گیاه فسفر را به صورت یون های اورتوفسفات یعنی HPO42- و H2PO4- از خاک جذب می کند. فسفات (PO43-) با نماد Pi در شیمی آنیون اسید فسفریک (H3PO4) است، فسفر وارد شده درون گیاه (به فرم فسفات) در گیاه متحرک است، به این معنی که در صورت بروز کمبود فسفر در گیاه فسفر از اندامهای قدیمی گیاه به سمت اندام های جوان و در حال رشد حرکت می کند، بنابراین علایم کمبود فسفر در ابتدا در برگهای قدیمی ظاهر می شوند. کودهای NPK فسفر دار، دی آمونیوم فسفات، مونوآمونیوم فسفات، سوپرفسفات تریپل و ... از جمله ترکیبات شاخص و شناخته شده فسفات در کشاورزی هستند.
فسفیت (PO33-) با نماد Phi در شیمی آنیون اسید فسفرو (H3PO3) است و بواسطه نقش آن در کنترل طیف وسیعی از عوامل بیماریزای گیاهی در سالهای اخیر به جایگاه ویژه ای نزد مصرف کنندگان این بخش دست یافته است. فسفیت در حقیقت قارچکشی سیستمیک است که به شدت در گیاه متحرک است و جزء اصلی سازنده و مؤثر ترکیباتی همچون فسفیت پتاسیم، قارچکش آلیت و انواع ترکیبات حاوی فسفیت است.
مهمترین تفاوت فسفات و فسفیت در این است که فسفات در گیاه متابولیزه شده و مورد مصرف گیاه قرار می گیرد، اما آنیون فسفیت در گیاه تجزیه نشده و یا به کُندی تجزیه می شود، بنابراین فسفیت در گیاه پایدار است و تجمع پیدا می کند. به طور خلاصه فسفات در گیاه نقش تغذیه ای دارد اما فسفیت هیچ نقش تغذیه ای برای گیاه ایفا نمی کند. نکته قابل توجه دیگر در مورد اختلاف این دو گونه محلولپاشی آن دو در گیاه است، جذب آنیون فسفات از طریق محلولپاشی برگی کند است و عملا برای تغذیه فسفر، روش محلولپاشی کم اثر است اما سرعت جذب فسفیت از طریق محلولپاشی بسیار سریع بوده و محلولپاشی روشی اثرگذار برای محلولپاشی فسفیت است. در مورد فسفیت پتاسیم ذکر این نکته ضروری است که اگرچه فسفیت پتاسیم ترکیبی در گروه کود است اما نقش کودی آن به عنصر پتاسیم مربوط است نه فسفیت. استفاده از فسفات در شرایط کمبود فسفر موجب کاهش علایم کمبود در نتیجه تغذیه گیاه با فسفر می شود اما مصرف فسفیت در شرایط کمبود فسفر موجب تشدید علایم کمبود در گیاه می شود.
کلام آخر اینکه نقش دو گونه فسفات و فسفیت در گیاه متفاوت است و این دو گونه به هیچ وجه جایگزین هم نمی شوند، با توجه به خاصیت قارکشی فسفیت و پایداری آن در گیاه، توصیه می شود به طور متداول مصرف نشود تا از تجمع آن در گیاه و مشکلات ناشی از آن کاسته گردد و برای اثرگذاری بهتر و جلوگیری از بروز مقاومت قارچها به این ترکیب، با سایر قارچکش در تناوب قرار گیرد.
