سرخرطومی یونجه

سرخرطومی برگ یونجه یکی از مهمترین آفات یونجه در ایران و جهان می باشد. بیشترین خسارت این آفت به علت تغذیه لاروهای آن از برگ و جوانه های انتهایی یونجه است. حشرات کامل نیز از برگ و ساقه یونجه تغذیه می کنند ولی خسارت عمده توسط لاروهای سن ۳ و ۴ می باشد و مزارع شدیداً آلوده از دور به نظر سفید می رسد. اگر جمعیت لاروهای سنین مختلف از ۵۰ عدد در متر مربع تجاوز کند کلیه برگ های یونجه در اثر تغذیه آنها نابود و خشک میشوند.

نمای دور مزرعه آلوده به سرخرطومی یونجه

در چین اول یونجه گاه جمعیت این لاروها از ۱۵۰ عدد در متر مربع نیز بیشتر است. تغذیه لاروهای سرخرطومی برگ یونجه، در ساقه یونجه ای به ارتفاع ۳۰ سانتی متر با جمعیت یک لارو روی هر ساقه، منجر به خسارت اقتصادی حدود یک تن علوفه خشک در هکتار می گردد ولی یک لارو روی هر ساقه یونجه با ارتفاع ۴۰ سانتی متر می تواند منجر به خسارتی حدود ۲۵۰ کیلوگرم در هکتار گردد بنابراین با افزایش ارتفاع گیاه میزان خسارت آفت سرخرطومی برگ یونجه کاهش می یابد.

لارو سرخرطومی یونجه روی برگ یونجه

مصرف حشره کشها باعث قطع ارتباط طبیعی بین یونجه و فون بند پایان آن از جمله پارازیتوئیدها و شکارگرها می گردد. به علاوه حشره کشها سبب نابودی سطوح پایین جمعیت آفت که برای بقای پارازیتوئیدها و عوامل بیمارگر آن لازمند میگردد. به همین دلیل کنترل سرخرطومی برگ یونجه باید در قالب مدیریت تلفیقی آفت صورت گیرد.

در سالهای اخیر استفاده از روشهای غیر شیمیایی نظیر آتش، چرانیدن مزرعه توسط دام و استفاده از سموم گیاهی مورد توجه قرار گرفته است. در مناطقی که حشره زمستان را به صورت تخم سپری می کند چرای پائیزه و یا سوزانیدن سطحی مزرعه یا شعله افکن به شدت از تراکم آفت می کاهد.

سرخرطومی برگ یونجه در نواحی سردسیر و کوهستانی زمستان را به صورت حشره کامل در بقایای یونجه در خاک و سایر پناهگاه ها می گذراند. در نواحی دشت، زمستان گذرانی به صورت تخم در ساقه یونجه می باشد. در بهار وقتی که متوسط درجه حرارت روزانه به ۱۷ درجه سلسیوس رسید از پناهگاههای خود خارج، جفت گیری و تخم ریزی می کنند. تخم گذاری بدین صورت است که حشره کامل ساقه های جوان را انتخاب کرده، ابتدا بوسیله خرطوم سوراخی در بافت ساقه ایجاد و سپس تخمگذاری می کند. تعداد تخم ها در هر ساقه از ۳ تا ۶۰ عدد متغیر می باشد. پس از تخم گذاری حشره ماده مدخل سوراخ را با ماده قهوه ای رنگی می پوشاند و به همین دلیل محل تخم ریزی سرخرطومی یونجه در روی ساقه ها اغلب به آسانی قابل تشخیص است. طول دوران جنینی بسته به شرایط مختلف ۱۵-۵ روز طول میکشد و لاروهای سن اول بوسیله سرپوشی که در قسمت بالای تخم قرار دارد خارج می گردد.

چرخه زندگی سرخرطومی یونجه

پوشاندن محل تخمگذاری روی ساقه یونجه توسط حشره ماده

کنترل زراعی

1. برداشت زود هنگام یونجه در چین اول زمانی که مزرعه نزدیک گلدهی است، سبب نابودی لاروهایی که هنوز کامل نشده اند می گردد. در این صورت لاروها به علت کمبود مواد غذایی و تابش آفتاب از بین خواهند رفت، این روش در کنترل علفهای هرز مزرعه نیز نقش چشمگیری دارد.

2. در مناطقی که زمستان گذرانی حشره به صورت تخم و حشره کامل است، از روش سوزاندن سطحی مزرعه استفاده شود به شرطی که سن یونجه کمتر از ۲ سال نباشد بهترین زمان استفاده از دستگاه شعله افکن اواخر اسفند است.

3. یخ آب زمستانه در مناطقی که آب در دسترس کشاورزان باشد می تواند به منظور تکمیل عملیات مبارزه زراعی زمستانه اجرا شود. این عمل در حذف سایر آفات زمستان گذران در خاک موثر است همچنین سبب ذخیره رطوبت کافی و جلوگیری از تنش خشکی در اوایل فصل سال آینده می شود.

4. کشت مخلوط شبدر قرمز و یونجه به میزان ۲۰ درصد بذر شبدر قرمز و ۸۰ درصد بذر یونجه سبب کاهش خسارت سر خرطومی برگ یونجه می شود و یکی از روشهای مدیریت تلفیقی آفت است. 

5. چراندن مزرعه توسط دام در مزارعی که امکان پذیر است نقش مهمی در کاهش خسارت آفت دارد.

کنترل شیمیایی

تصمیم گیری برای کنترل شیمیایی با سرخرطومی برگ یونجه بایستی بر اساس ارتفاع گیاه صورت گیرد و توصیه میشود سمپاشی مزرعه موقعی انجام شود که ارتفاع یونجه کمتر از ۳۰ سانتی متر باشد. برای کاهش خسارت سرخرطومی برگ یونجه در مزرعه با ارتفاع بیش از ۴۰ سانتی متر، برداشت زود هنگام ترجیح داده می شود سر ساقه های خسارت دیده (تغذیه شده) نیز می تواند شاخصی از فراوانی سرخرطومی یونجه باشد. مشاهده ۲۵ درصد سر ساقه تغذیه شده در یونجه ۱۵ سانتیمتری ۵۰ درصد سرساقه خسارت دیده در یونجه ۲۳ سانتیمتری یا ۷۵ درصد سر ساقه خسارت دیده در یونجه ۳۰ سانتیمتری می تواند بیانگر خسارت اقتصادی باشد.

یادآوری این نکته اهمیت دارد که کنترل شیمیایی به عنوان آخرین راهکار است و تنها زمانیکه سایر روشهای کنترل آفت نتواند جمعیت آن را به زیر آستانه زیان اقتصادی کاهش دهد قابل توصیه است. چون یونجه محل اجتماع حشرات گرده افشان به ویژه زنبور عسل است و از طرفی سمپاشی می تواند به طغیان شته ها بیانجامد.

توصیه های فنی قبل از سمپاشی

* کالیبراسیون و تنظیم آب مصرفی سمپاش

* خودداری از عملیات کنترل شیمیایی در زمان گلدهی

* محدود کردن سمپاشی به حاشیه مزارع یونجه در زمان ورود حشرات کامل به مزارع در پاییز و نیز در صورت سمپاشی کامل مزرعه، باقی گذاشتن بعضی از ردیفها به منظور تامین پناهگاه برای حشرات مفيد

* رعایت کردن دوره کارنس سم و زمان برداشت محصول

* سم پاشی در صبح خیلی زود و یا در غروب آفتاب انجام شود تا به حشرات گرده افشان خسارت کمتری وارد شود و قبل از اقدام به سمپاشی به زنبورداران محلی اطلاع داده شود.

* سمومی که بر علیه این آفت بکار برده میشود باید علاوه بر دارا بودن تأثیر کافی دوام زیادی نداشته باشند و از نظر باقیماندن روی یونجه یا سایر گیاهان علوفه ای تولید اشکال نکنند.

* برای حفظ و حمایت از جمعیتهای دشمنان طبیعی و حشرات مفید و داشتن بیشترین تاثیر حشره کش بر آفت سمپاشی مزارع یونجه باید زمانی انجام شود که حداکثر جمعیت آفت را لاروهای سن ۲ تشکیل می دهند و زنبور پارازیتوئید هنوز در مرحله شفیرگی بوده و در طبیعت ظاهر نشده اند.