بیماری زنگ زرد گندم
زنگ زرد (زنگ نواری، زنگ پوشینه یا زنگ خطی) یکی از بیماریهای مهم گندم و جو است و تاحدی می تواند سایر گیاهان گرامینه را نیز آلوده سازد. عامل این بیماری قارچی بازیدیومیست به نام علمی Puccinia striiformis f.sp. tritici است.
علایم بیماری
بارزترین نشانه بیماری وجود جوشهای زرد تا قهوه ای روی برگ گندم است. این جوشها ابتدا روی سطح بالایی برگهای جوان به صورت نقاط زرد و روشن و کلروزه مشاهده می شوند که در ادامه به رنگ زرد مایل به نارنجی و به صورت به هم پیوسته و به صورت ردیفی بین رگبرگها و به موازات و در امتداد رگبرگهای به صورت نوارهایی مشاهده می شوند. این جوشهای زرد رنگ حاوی هاگهای فعال قارچ می باشد که بعد از رشد کافی پوست رویی را پاره کرده و توسط جریان باد پراکنده می شوند.
این بیماری علاوه بر برگ سایر بخش های گیاه از جمله غلاف برگ، گردن سنبله، دانه ها، گلومها و گلومل ها را به شدت آلوده می کند.
قارچ عامل بیماری در شرایط دمایی پایینتری نسبت به سایر زنگها توسعه می یابد، علایم بیماری زنگ زرد زودتر از سایر زنگها در مزرعه مشاهده می شود. هنگامیکه دما به بالاتر از 25 درجه سانتیگراد برسد با رسیدن بوته ها تولید هاگهای فعال قارچ کُند یا متوقف شده و جوشها در آخر فصل غیرفعال شده و این اسپورها نقشی در انتقال یا بقای بیماری ندارند.
اسپور زنگ زرد به خاطر انگل اجباری بودن برای زنده ماندن نیاز به سلول زنده و تغذیه از آن دارد و نیاز به وجود میزبان واسط برای گذراندن بخشی از دوره زندگی خود دارد. در پاییز و بعد از کاشت گندم در صورت فراهم شدن شرایط محیطی اسپورها دوباره به روی گندم منتقل می شوند و دوره زندگی جدیدی را آغاز می کنند.
بیماری زنگ زرد در مقایسه با سایر زنگها بیشتر تحت تاثیر شرایط محیطی قرار می گیرد. پراکنش اسپور زنگ زرد گندم در دمای 4 درجه و رطوبت حدود 60% انجام می شود. در این شرایط علایم زنگ زرد روی برگها مشاهده می شود. خطرناکترین مرحله برای شیوع بیماری دمای بین 10 تا 15 درجه و رطوبت نسبی بالای 75% است. تداوم این شرایط برای 3-5 روز سبب شیوع بیماری شده و بارندگیهای شدید و ملایم و متناوب شدت آلودگی را افزایش می دهند.
مدیریت بیماری
برای کنترل بیماری زنگ زرد از روشهای مختلف به نژادی-به زراعی، شیمیایی و تلفیقی استفاده می شود. استفاده از ارقام مناسب و مقاوم به بیماری در هر منطقه، کشت موزاییکی( کشت چند رقم با درجه حساسیت و مقاومت های متفاوت)، ضدعفونی بذر با قارچکشهای سیستمیک، کاشت بذر با تراکم مطلوب، رعایت تاریخ کاشت، مدیریت تغذیه(مصرف بهینه ازت، کوددهی عناصر ریزمغذی و پتاسیم،کوددهی بر اساس رقم)، بررسی شرایط آب و هوایی منطقه و پایش دقیق مزرعه از نظر علایم بیماری در شرایط مستعد شیوع و بروز بیماری از جمله مواردی است که رعایت آنها برای کاهش خسارت بیماری ضروری است.
مبارزه شیمیایی به محض مشاهده علائم بیماری و به روش کانون کوبی در صورت اپیدمی با سموم مجاز و ترجیحا با استفاده از سمپاشهای توربولاینر توصیه می شود.
