نکات اصلی در اجرای هرس باردهی درختان میوه مختلف

هرس یعنی قطع کامل یا جزیی از قسمتهای مختلف درخت (شاخه، جوانه، پوست، ریشه، برگ، گل و میوه) که با هدف تربیت و تحت تأثیر قرار دادن رشد و باروری گیاه می باشد. مزایای هرس می توان به این موارد اشاره نمود:

افزایش اندازه و کیفیت میوه، تحریک نمو جوانه گل در تاج درخت حذف شاخه های خشک، مزاحم و بیمار جهت حفظ و تأمین سلامتی گیاه، کاهش سال آوری، ایجاد شرایط مناسب ورود نور و هوا به درون تاج درخت برای کاهش بروز و انتشار بیماری ها و آفات گیاهی، تسهیل عملیات باغبانی مثل تنک کردن میوه، محلولپاشی انواع کودها، سمپاشی و برداشت میوه.

حذف شاخه های آلوده و بیمار از طریق هرس

هرس انواع گوناگونی از زمان، هدف و محل هرس دارد. در سه سال اول کاشت هرس فرم و اسکلت­‌بندی درختان انجام می‌­گیرد و بعد از آن هرس باردهی و تولید شاخه‌­های بارده روی درختان انجام می­‌گیرد. هرس به منظور جوان‌سازی نیز روی درختان انجام می­‌گیرد، این نوع هرس در شرایطی که به هر دلیل درختان از تولید اقتصادی افتاده باشند صورت می‌­گیرد که با حذف تدریجی شاخه‌­های اصلی نسبت به  تجدید تاج درخت و جوان کردن آن اقدام می­‌گردد.

شناخت شاخه‌­های بارده در درختان هسته­‌دار برای انجام صحیح هرس لازم و ضروری می­‌باشد. هرس و تغذیه عواملی مهم در رسیدن درختان هسته­‌دار به سن بلوغ و باردهی می­‌باشند که در صورت عدم تعادل هر کدام اثر نامطلوبی روی باردهی باغ خواهد گذاشت.

در ادامه بحث به هرس زمستانه و باردهی درختان میوه پرداخته شده است:

به منظور انجام یک هرس موفقیت آمیز ابتدا باید با روند رشد و باردهی انواع درختان میوه آشنا بود و سپس با انواع شاخه بارده و نیز شاخه هایی که در آینده به بار می روند، آشنا شد تا بتوان نسبت به حفظ و تقویت آن اقدام نمود. در کل برای هرس زمستانه به چند نکته کلی باید توجه داشت اول زمان مناسب هرس در هر منطقه و با توجه به شرایط محیطی آن منطقه متفاوت است، هرس زودهنگام موجب ضعیف شدن درخت و حساس شدن آن به سرمازدگی زمستانه می شود و هرس دیرهنگام وجب تنش به درخت شده و خساراتی به محصول و درخت وارد می کند. مورد دوم اینکه در هرس شاخه های خشکیده، بیمار، متقاطع و دارای زاویه بسته با یکدیگر حذف می شوند. و مورد سوم به رعایت بهداشت در زمان و بعد از هرس است، برای این منظور ابزار هرس باید با وایتس 10% ضدعفونی شوند تا عامل انتقال بیماریها به یکدیگر نشوند و بعد از اتمام هرس شاخه های آلوده به آفات و بیماریها جمع آوری و در عمق خاک مدفون یا سوزانده شوند.

ترتیب شدت هرس باردهی:

• انگور
• هلو، شلیل
• سیخک داران میوه درشت مثل سیب و گلابی
• سیخک داران میوه ریز گیلاس ، آلبالو ،زردآلو ، بادام
• مرکبات و گردو (نیاز به هرس باردهی ندارد)

هرس سیب،گلابی و بِه

انواع شاخه در درختان سیب و گلابی به شرح زیر است:

دارد یا میخچه: شاخه های کوچکی به طول چند میلیمتر تا چند سانتی متر (در سیب به طول ۱ تا 5/1 سانتی متر) هستند که منتهی به یک جوانه چوب بوده و تحت شرایط مناسب میتوانند تبدیل به لامبورد گردند.

لامبورد: شاخه کوچکی به طول چند میلیمتر تا چند سانتی متر (در سیب به طول 5/2 تا ۳ سانتی متر) است که قسمت انتهای آن به یک جوانه گل ختم میشود در بعضی از ارقام جوانه جانبی معمولاً تبدیل به میخچه شده و بعدا به لامبورد تکامل پیدا میکند ولی در بعضی ارقام و تحت شرایط مناسب جوانه جانبی میتواند مستقیماً به لامبورد تبدیل شود.

براندی: شاخه ای کوچک و قابل انعطاف که به طول ۳۰ سانتی متر نیز میرسد در انتهای براندی جوانه ای قرار دارد که اگر حاوی گل باشد براندی تاجدار و اگر فقط حاوی برگ باشد براندی ساده نامیده میشود.

نرک (گورمان): شاخه هایی هستند با رشد بسیار قوی که تا چندین سال میوه دهی ندارند و موجب تضعیف شاخه های اطراف خود میشوند هرس شدید در درختان مسن باعث تولید نرکهای زیاد میشود.

بورس: قسمت متورم و گوشتی است که در محل اتصال دم میوه به شاخه ایجاد میشود. این امر در اثر تجمع مواد غذایی ایجاد میشود. بر روی یک بورس میتواند جوانه چوب ساده، میخچه، لامبورد و حتی براندی تشکیل شود. در سیب و گلابی تشکیل میوه بر روی شاخه های دو ساله و مسن تر است بنابراین هرس این درختان سبک است زیرا هرس سنگین باعث رشد تعداد زیادی شاخه های یک ساله بدون بار و طویل شده که محصول دهی درخت را کم میکند.

در درختان سیب پیوند شده روی پایه های بذری هرس شامل تنک کردن و حذف قسمتهای متراکم تاج، حذف شاخه های خشک ،بیمار ،ضعیف، نازک و غیر بارده در محلهایی که انتشار نور ضعیف میباشد است. در سیب رشد سالیانه بیش از ۲۰ تا ۴۰ سانتی متر مطلوب نیست از طرف دیگر با توجه به اینکه اسپورها سه تا چهار سال میتوانند میوه دهند لذا بهتر است هر چند سال یک بار یک هرس مناسب صورت گیرد. به عبارت دیگر تا زمانی که شاخه های کوتاه اسپورها میوه کافی تولید میکنند نباید هرس شوند اما زمانی که از میزان باروری آنها کم شود لازم است قسمتی از آنها را حذف نمود و درخت را با دادن کود و آب کافی تقویت نمود تا امکان تولید شاخه های بارده جدید میسر گردد. لازم به ذکر است درختان سیب روی پایه های پاکوتاه بسیار شدیدتر هرس میشوند بدون این که خطر رشد رویشی زیاد آنها را تهدید کند.

در سیب و گلابی هرس سه جوانه نیز کاربرد دارد این هرس سه سال طول میکشد و پس از سه سال شاخه های بارور ایجاد خواهد شد به این منظور در سال اول سه جوانه روی شاخه باقی گذاشته و شاخه از بالای جوانه سوم قطع میشود در سال دوم پایینترین جوانه روی شاخه تبدیل به میخچه شده و دومین جوانه براندی ساده را تشکیل میدهد جوانه سوم در آن سال تبدیل به شاخه طویلی شده که از بالای دومین جوانه قطع خواهد شد. در سال سوم میخچه سال قبل تبدیل به لامبورد شده و براندی ساده نیز به براندی تاج دار تبدیل خواهد شد. در این سال شاخه از بالای براندی تاجدار حذف خواهد شد.

در گلابی نیز هرس طی سالیان باردهی بیشتر به حذف شاخه های پیر و خم شده، در بخشهای تحتانی باز کردن شاخه ها و حذف نرکهای بخشهای مرکزی درخت، حذف پاجوشها و تنه جوشها و در مواردی کنترل رشد انتهایی درخت با استفاده از سربرداری بازوها انجام میگیرد.

درختان بِه هرس چندانی لازم ندارند، عمدتاً هرس روی شاخه هایی اعمال میشود که از یک سمت درخت به سمت دیگر میروند و در وسط تاج درخت سایه می اندازند.

• درسیب وگلابی نرک ها وپاجوش ها ،سیخکهای پیر12 تا15 ساله، شا خه های با زاویه تنگ هرس می شوند.

هرس هلو

در هلو میوه روی شاخه های جانبی یک ساله تشکیل میشود و انگیزش جوانه های گل روی شاخه سال جاری است لذا هرس باردهی در هلو سبب افزایش تشکیل جوانه های گل میشود از نظر وضعیت استقرار جوانه ها روی شاخه معمولا در درختان هلو جوانه ها به شکل سه جوانه در کنار هم ظاهر میشوند که دو تای کناری جوانه گل و وسطی جوانه برگ است.

درختان هلو نسبت به سایر درختان میوه برای رشد و نمو به نور بیش تری نیاز دارند رشد درختان هلو جانبی است و غالبیت انتهایی در آنها نسبت به گیلاس سیب و گلابی کم تر است درختان هلو که در مدارهای بالاتر مناطق سردتر کشت میشوند بسیار حساس به شانکر و قارچهای عامل پوسیدگی هستند. از آن جایی که هرس میتواند عامل ایجاد شانکر در درختان باشد زمان و روش هرس از اهمیت زیادی برخوردار است. زمان هرس در هلو بر سرمازدگی زمستانه و کوتاهی عمر درختان هلو نیز موثر است درختانی که در ماه های مهر آبان آذر و دی هرس میشوند نسبت به درختانی که دیرتر هرس میشوند به کوتاهی عمر حساس ترند. اگر هرس خیلی زود و در اواخر پاییز و اوایل زمستان صورت گیرد ریسک آسیب زمستانه افزایش پیدا می کند ( سرمازدگی هیچ گاه نباید هلو و شلیل را در پاییز هرس کرد بهترین زمان هرس هلو درست قبل از بیدار شدن و تورم جوانه است به منظور انجام هرس هلو شناسایی شاخه های آن الزامی است. انواع شاخه در درختان هلو به شرح زیر است.

شاخه های یک ساله شاخه های قوی به طول ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر که در طول محور خود دارای جوانه گل بوده و به یک جوانه رویشی منتهی میشوند این شاخه ها از اهمیت زیادی برخوردارند، زیرا اندازه میوه با قدرت و تعداد شاخه یک ساله ارتباط مستقیم دارد.

این شاخه ها به پنج ناحیه تقسیم میشود شناخت این نواحی برای هرس هلو ضروری است. در شاخه های ۴0 تا ۶۰ سانتی متری به ترتیب از پایین به بالا نواحی زیر تحتانی تحتانی ،مرکزی زیرانتهایی و انتهایی وجود دارد. در بین نواحی ذکر شده ناحیه تحتانی دارای جوانه های سه تایی با ارزش است. ناحیه زیر تحتانی فقط جوانه های رویشی دارد شاخه هایی که طول کمتر از ۳۰ سانتی متر داشته باشند ناحیه تحتانی را نداشته و یا این ناحیه در آنها خیلی کوتاه است بنابراین در هلو هدف از هرس کردن تولید شاخه هایی به طول ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر است که در آنها ناحیه تحتانی و مرکزی وجود دارد.

براندی: شاخه یک ساله میوه ده با قدرت رشد ضعیف حدود ۱۰ تا ۲۵ سانتی متر که در طول محور خود دارای جوانه گل بوده و به یک جوانه رویشی منتهی میشود، این شاخه بارده بوده و میوه هایی با اندازه متوسط یا ریز تولید میکند.

ترکه ها: شاخه هایی که از یک جوانه در همان سال به وجود می آیند. تنه جوشها و نرکها شاخه های بسیار بلند و قوی که فاقد جوانه گل هستند. بر اساس مطالب ذکر شده در هلو نیز تنک شاخه در مقایسه با سرزنی توصیه میشود تنک شاخه باید طوری باشد که شاخه های ۴۰ تا ۶۰ سانتی متر به بالا حفظ شوند به طور کلی ۷۰ درصد شاخه های هلو هرس می شود تا نیاز به تنک میوه کم تر باشد.

هرس هلو و شلیل : سه نوع جوانه در درختان میوه دیده می شود:

• جوانه رویشی : فقط شاخه برگ به وجود می آورد(باریک نوک تیز)
• جوانه زایشی : جوانه ای است کوتاه قد ، تخم مرغی شکل که فقط گل تولید می کند (آخرین موقع زمستان دیده می شود)
• جوانه مرکب : جوانه است که پس از رویش هم شاخه و برگ وهم گل تولید می کند.

هرس زردآلو

هرس زردآلو تقریباً مشابه درخت هلو می‌­باشد و هرس آن به هرس فرم و باردهی تقسیم می­‌گردد. درختان زردآلو اکثراً به صورت فرم جامی بدون محور تربیت می­‌گردند و کیفیت انجام آن شبیه فرم درخت هلو می­‌باشد.

هدف از هرس باردهی ایجاد تعادل بین ریشه و قسمت هوایی درخت و همچنین تولید شاخه‌­های جدید می‌­باشد که بتوانند جانشین شاخه­‌هایی که باروری آنها محدود و یا متوقف شده است، گردند.

در درختان جوان عمل هرس سبک ولی در درختان مسن­تر کمی شدید می‌­شود. بطور کلی شاخه­‌های درختان زردآلو و نحوه هرس آن‌ها شباهت زیادی به هلو دارد.

هرس گیلاس

در گیلاس غالبیت انتهایی زیاد است در زمان تربیت گیلاس غالبیت انتهایی به قدری زیاد است که ممکن است محور مرکزی به طول یک متر هیچ گونه شاخه جانبی نداشته باشد برای انجام تربیت صحیح درخت و تحریک تشکیل شاخه های جانبی باید هرس جوانه برداری (Debudding) انجام شود. به این منظور در اردیبهشت ماه زمانی که جوانه ها متورم شدند سه تا چهار جوانه بالایی را در محور مرکزی نگه داشته و بقیه حذف میشوند. حذف جوانه ها منجر به رشد جوانه های باقی مانده شده و به این ترتیب شاخه مرکزی دارای تعدادی جوانه جانبی خواهد شد حال میتوان در بین شاخه های جانبی ایجاد شده اسکلت اصلی درخت را انتخاب کرد. شاخه بندی و رشد طبیعی درخت گیلاس طوری است که به صورت تاج باز رشد میکند و اکثر شاخ و برگ درخت در معرض نور خورشید قرار دارند بنابراین پس از رسیدن به باروری نیاز چندانی به شاخه بری و هرس شدید مثل هلو و حتی در حد سیب و گلابی نیز ندارند تنها کافی است هر چند سال یک بار سرشاخه های طویل از کنار شاخه ایی ضعیف کوتاه شوند تا از بلند شدن بیش از حد شاخه جلوگیری شود. شاخه های بلند عملیات برداشت و سم پاشی را با مشکل مواجه میکنند درختان با این شاخه های بلند در برابر بادهای شدید نیز آسیب پذیری بیش تری خواهند داشت.

هرس آلبالو

عادت رشد آلبالو به شکلی است که شاخه های افقی زیادی تولید میکند بنابراین شاخه های افقی حفظ شده و شاخه هایی که رشد عمودی دارند تنک میشوند درختان آلبالو مانند گیلاس مشکل رشد زیاد را ندارد. به دلیل اینکه پایه آلبالو پاجوش و ریشه جوش زیادی تولید میکند باید نسبت به حذف آنها اقدام نمود. درختان مسن تری که کم بار شده اند را میتوان با هرس متعادل وادار به تولید شاخه های فرعی باردار نمود اما باید دقت شود که هرس شدید نباشد به طور کلی به منظور جوان سازی درختان مسن و باغهای قدیمی درختان میوه میتوان شاخه های قطور را از کنار ناخنک قطع کرد ناخنک در واقع جوانه خفته ایی است که پس از قطع شاخه قطور بیدار شده و شاخه جوان تولید میکند در موقع هرس شاخه های قطور و سنگین برش باید در سه مرحله صورت گیرد تا از شکسته شدن شاخه بر اثر سنگینی آن در زمان برش جلوگیری گردد.

هرس بادام

درخت بادام پس از بارور شدن به هرس زیاد و سالیانه نیازی ندارد، زیرا سطح بارده نسبتا وسیعی دارد. برای درشت شدن میوه ها نیازی به تنک میوه نیست. خطر شکستن شاخه در زیر بار بسیار کم است و نیازی به کوتاه بودن شاخه بارده برای برداشت نیست. با توجه به مطالب گفته شده بهتر است درختان بادام را هر دو یا سه سال یک بار هرس ملایمی نمود و شاخه های خشک، بیمار و آفت زده را حذف نمود. حذف شاخه های نرک و جایگزین کردن شاخه های مسن با شاخه های جوان نیز از دیگر اقداماتی است که باید انجام شود.

هرس آلو

به طور کلی آلوها به دو دسته آلوهای ژاپنی و اروپایی تقسیم میشوند آلوهای ژاپنی نیاز سرمایی کم تری داشته و لذا زودگل تر از آلوهای اروپایی بوده و سرمای دیررس بهاره به آنها آسیب میزند. همچنین پوست خشن تر، تعداد گل بیشتر و مقاومت بیش تر به بیماریها از مشخصه های آلوی ژاپنی است. درختان آلوی ژاپنی پررشدتر از آلوی اروپایی هستند و سنگین تر از آلوهای اروپایی هرس میشوند. میوه ی آلوی ژاپنی بزرگتر بوده و نیز شاخه های آن شکننده تر است. ارقام پربار مثل آلوهای ژاپنی بیش تر هرس میشوند تا میوه های باقی مانده درشت تر و مرغوب تر شوند. آلوهای خشک کردنی به هرس و تنک کم تری نیاز دارند. اگر درختان پس از چند سال باردهی کم بار شدند و رشد انتهایی آنها کم تر از ۲۰ سانتی متر شد، بهتر است هرس شدیدتری روی آنها اعمال شود. نرکهای ایجاد شده پس از هرس باید حذف شوند. در باغ هایی که در اثر هرس نادرست تعداد زیادی شاخه های نرک عمودی ایجاد شده بهتر است شاخه های پررشد از کنار شاخه جانبی ضعیفی حذف گردد. به طور کلی وجود شاخه های باریک و کوتاه علامت ضعف درخت و رشد بیش از ۷۵ سانتی متر شاخه ها علامت زیادی ازت بوده و منجر به کم باری خواهد شد.

اگر درختان پس از چند سال باردهی کم­بار شدند و رشد انتهایی آن ها کمتر از 20 سانتی­متر شد، بهتر است هرس شدیدتری روی آن‌ها اعمال شود. به‌­طورکلی وجود شاخه‌­های باریک و کوتاه علامت ضعف درخت و رشد بیش از 75 سانتی­متر شاخه­‌ها، علامت زیادی ازت بوده و منجر به کم­باری خواهد شد.

هرس گردو

درختان گردو معمولا به شکل شلجمی تربیت میشوند، به این منظور پنج تا شش شاخه جانبی در اطراف تنه نگه داشته میشود. برای تولید شاخه های جانبی که چارچوب اولیه درخت را به وجود می آورند نباید از جوانه بالایی استفاده نمود، زیرا معمولا از این جوانه شاخه خوبی به دست نمی آید و زاویه آن با محور اصلی بسته است. برای جلوگیری از تولید شاخه جانبی با زاویه بسته جوانه بالایی در بهار با دست له میشود تا از جوانه ثانویه پایینی شاخه مطلوب تولید شود در بیشتر ارقام گردو باردهی به صورت انتهایی است لذا به جز هرس شاخه های خشک شده هرس دیگری بر روی این درختان انجام نمیشود در ارقام با باردهی جانبی تا حدودی هرس انجام میشود.

هرس انگور

در انگور نیز مشابه هلو تشکیل جوانه های گل روی شاخه سال جاری و میوه دهی روی شاخه یک ساله است. در انگور ۹۰ درصد شاخه ها هرس میشود و تنها ۱۰ درصد جوانه ها باقی میماند به عبارتی هرس انگور از هرس هلو نیز شدیدتر است، هرس سبز نیز در انگور دو تا سه هفته بعد از تمام گل انجام میشود که مصادف با زمان تشکیل میوه است (خرداد ماه).در این هرس جوانه های روی تنه اصلی حذف میشود.

اگر هرس زمستانه یا باردهی در انگور زودهنگام انجام شود موجب تحریک فعالیت و رشد بوته شده و در نتیجه مقاومت به سرما را در بوته کاهش داده و ممکن است بوته انگور در اثر سرمای دیررس بهاره از بین برود. بنابراین هرس باید تا حد امکان دیرتر انجام شود تا خطر سرمای دیررس بهاره رفع شود. از طرف دیگر هرس را نباید زیاد به تعویق انداخت زیرا اگر هرس انگور در اوایل بهار به تاخیر افتد به طوری که دمای خاک به بالای ۱۰ درجه سانتی گراد برسد از محل برشهای ایجاد شده در اثر هرس مایعی به نام اشک مو خارج میشود که حاوی مواد قندی و هورمونها بوده و موجب تضعیف بوته مو میشود، بنابراین هرس انگور باید قبل از گرم شدن خاک در بهار انجام شود.

باید توجه شود که تشکیل خوشه در انگور بسته به نوع رقم در جوانه های سوم تا شانزدهم صورت میگیرد. به این منظور کلیه شاخه های نرک روی تنه باید حذف شود روی شاخه ای که قرار است هرس شود، دو شاخه که به تنه نزدیک تر است نگه داشته میشود شاخه نزدیک تر به تنه از بالای دو تا سه جوانه هرس میشود هرس کوتاه و شاخه دوم که از تنه دورتر است از بالای شش تا هفت جوانه حذف میشود هرس بلند در شاخه ای که هرس کوتاه شده و حاوی دو جوانه بود جوانه نزدیک تر به تنه از بالای دو تا سه جوانه و جوانه دوم از بالای شش تا هفت جوانه حذف میشود به این ترتیب هر سال روی شاخه نزدیک تر به تنه هرس کوتاه و بلند تکرار میشود شاخه ای که هرس بلند شده محصول داده و سال بعد به طور کامل حذف میشود. در سالهای خشکسالی و نیز در کشت انگور دیم هرس به طور شدیدتری اعمال میگردد.

هرس انگور: در انگورهای ایرانی که به کوتاه بارده معروفند ،جوانه های اول و دوم روی شاخه یکساله رویشی و جوانه سوم تا دوازدهم مرکب می باشند. چنانچه جوانه اول و دوم رشد کنند دو شاخه بدون میوه بنام قوس بوجود می آیند و از جوانه سوم تا دوازدهم شاخه های تولید شده حاوی 2 تا 3 عدد خوشه انگور می باشند.

علاوه بر شاخه های یکساله در انگور نرک ها و پاجوش ها و شاخه های پیر و مریض وسرما زده را نیز حذف می کنیم.

درگرمسیر انگور را در بهمن ماه و در سردسیر در اواخر فروردین زمانیکه تعدادی ازبرگها بازشده هرس را انجام میدهیم.

برای تولید میوه مرغوب و با کیفیت شاخه های یکساله را با شمارش 3 تا 5 عدد جوانه از اول آن کوتاه می کنیم در سالهای بعد دو عدد قوس تولید شده یک ساله شده و قانون هرس 3 تا 5 جوانه ای را روی یکی از این قوس ها اجرا می کنیم.

هرس انار

انار معمولا سه دوره گلدهی دارد، گلهای سری اول که توانایی بیشتری برای تبدیل شدن به میوه را دارند به صورت انتهایی روی اسپورها یا شاخه های یک ساله مشاهده میشوند در مناطقی با زمستان سرد که احتمال سرمازدگی زمستانه وجود دارد تربیت انار به فرم چند تنه ارجحیت دارد زیرا ممکن است از این چند تنه یک یا دو تنه از یخبندان جان سالم به در ببرد و در نتیجه باغدار مجبور به کف بر کردن درخت نشود. همچنین در مناطقی که احتمال آفتاب سوختگی تنه وجود دارد بهتر است درخت بصورت چند تنه تربیت شود.

در مناطقی با زمستان ملایم تربیت درخت انار به صورت یک تنه قوی ارجح است. فرم تربیت محور مرکزی یا محور متغیر برای انار مناسب است. انار در فرمهای تربیت دوتنه، سه تنه و چهارتنه از ارتفاع ۳۰ سانتی متری سربرداری میشود. در کلیه فرمهای هرس فقط به شاخه های انتخابی سال قبل اجازه رشد داده میشود. هرس پاجوشها و تنه جوشها ادامه مییابد. حذف شاخه های زاید روی دستکها و جلوگیری از رشد اضافی به منظور تقویت شاخه ها و دستکهای انتخاب شده الزامی است، حذف تیغهای روی شاخه های اصلی انتخاب شده به تمیز بودن درخت کمک میکند. با توجه به اینکه از سال چهارم و پنجم باید ارتفاع درخت نیز کنترل شود لذا شاخه های اضافی و دارای رشد عمودی حذف می گردند ولی باید توجه داشت که در فرمهای مذکور از خالی کردن تاج درخت اجتناب گردد، زیرا این عمل باعث افزایش خسارت آفتاب سوختگی خواهد شد. دستکهای بارده بر روی تنه ها در جهات مختلف انتخاب میشوند به نحوی که هیچ یک از دستکها مزاحم دیگری نباشد در هرس باید اجازه داد میوه ها در قسمت سایه تاج درخت رشد کنند.

هرس خشک در اواخر زمان خواب درختان انار یعنی ماههای بهمن و اسفند و قبل از بیدار شدن درختان انجام میگیرد که شامل حذف شاخه های اضافی خشک و سرمازده است. حذف پاجوشهای جدید ایجاد شده را نیز می توان تا اواسط بهار به تاخیر انداخت. این پاجوشها محل تجمع کلنی شته ها هستند و نگه داری آنها مانع افزایش جمعیت شته روی سرشاخه ها میگردد. هرس سبز تقریباً در تمامی ماههای رشد درخت، جز زمانی که شدت تابش آفتاب شدید است (خرداد تیر و مرداد) انجام میگیرد و شامل حذف شاخه های مزاحم، نرکها و پاجوشها است. حذف پاجوشها و نرکها در ماههای شهریور و اوایل مهر نیز به دلیل رقابت با میوه در جذب مواد غذایی جهت افزایش وزن میوه در سال جاری همیت زیادی دارد.

هرس فندق

فندق گیاهی یک پایه است که گلهای نر آن به صورت شاتونهای جانبی روی شاخه های یک ساله تشکیل میشود. جوانه های گل ماده نیز به صورت جانبی و یا انتهایی روی شاخه های کوتاه یک ساله تشکیل میشود. درخت فندق نیز مانند هلو روی شاخه های یک ساله محصول تولید میکند لذا باید همه ساله هرس نسبتاً شدیدی روی آن انجام شود تا درخت وادار به تولید شاخه های بارده شود. فندق خاصیت پاجوش دهی زیادی دارد، بنابراین لازم است همه ساله عملیات پاجوش گیری و حذف نرکها تکرار شود.