خاکهای شور و سدیمی
تعریف: خاکهای شور و سدیمی خاکهایی هستند با ECبیشتر ازdS/m 4 و ESP بیشتر از 15% که پ-هاش آنها معمولا کمتر از 8/5 است. مشکلات و محدودیتهای موجود در این خاک ها بیشتر از خاکهای شور یا خاکهای سدیمی است و اصلاح این خصوصیات باید با دقت بیشتری صورت پذیرد.
محدودیت: خاکهای شور و سدیمی به طور همزمان مشکلات مربوط به خاکهای شور و خاکهای سدیمی را دارا هستند. در این خاکها نفوذ آب به درون خاک با مشکل مواجه است، آبشویی به خوبی انجام نمی شود، عدم جوانه زنی بذر، کچلی سطح مزرعه، اختلال در رشد و توسعه ریشه، اشکال در جذب آب و مواد غذایی، بر هم خوردن تعادل عناصر غذایی، مسمومیت سدیم، بور و کلر، تنش خشکی ، اشکال در جذب آب و ضعف کلی گیاهان رشد یافته در این خاکها از جمله مشکلاتی است که در کشت و کار در خاکهای شور و سدیمی وجود دارد.
اصلاح: اصلاح خاکهای شور و سدیمی عبارت است از ایجاد و توسعه سیستم زهکشی، آبشویی املاح اضافی و استفاده از اصلاح کننده های شیمیایی برای ایجاد سیستم کشاورزی پایدار.
آبشویی املاح عبارت است از حل کردن املاح و خروج آن از نیمرخ خاک. در نتیجه برای آبشویی باید نفوذپذیری خاک کافی باشد و راهی برای خروج زه آب وجود داشته باشد. به همین دلیل در اراضی با آب زیرزمینی کم عمق، ایجاد سیستم زهکشی ضروری است. میزان آبشویی مورد نیاز، تابعی از شوری اولیه خاک، مقاومت گیاهان به شوری و عمق آب زیرزمینی است. هرچه بافت خاک سنگین و رسی باشد، قدرت انتقال املاح کمتر است، در حقیقت آبشویی یا انتقال املاح در خاک شنی بیشتر از خاک رسی است. روشهای مختلفی برای اندازه گیری نیاز آبی برای آبشویی و اجرای ابشویی وجود دارد.
بعد از پایان آبشویی املاح، باید اراضی خشک شده و عملیات بهبود ساختمان خاک از طریق افزودن مواد آلی، گچ و ... انجام می شود. اولین قدم در توسعه ساختمان خاک هماوری ذرات رس با استفاده از گچ و سپس توسعه خاکدانه های ریز و درشت با استفاده از افزودن مواد آلی به خاک است.
مواد اصلاح کننده خاک
مواد اصلاح کننده خاک در ابتدا باعث افزایش غلظت کلسیم در محلول خاک می شوند. برخی از این ترکیبات به صورت مستقیم موجب افزایش غلظت کلسیم می شوند مانند گچ (سولفات کلسیم) و یا کلرید کلسیم. برخی دیگر نیز از طریق افزایش حلالیت ترکیبات گچی و آهکی خاک موجب افزایش غلظت کلسیم خاک می گردند مانند ترکیبات اسیدی از جمله گوگرد و اسید سولفوریک. با افزایش غلظت کلسیم محلول، این کاتیون دو ظرفیتی جایگزین سدیم موجود در خاک شده و سدیم از طریق آبشویی از نیمرخ خاک خارج می شود.
انتخاب ماده اصلاح کننده خاک بستگی به تأثیر نسبی ماده اصلاحی در احیای خاک، رشد گیاه و همچنین قیمت ماده اصلاحی و زمان مورد نیاز جهت اصلاح خاک دارد.
گچ: از این ترکیب به دلیل حلالیت خوب، قیمت کم و قابلیت دسترسی مناسب به صورت گسترده در اصلاح خاکهای شور و سدیمی استفاده می شود. معمولا بازده گچ بین 40 تا 70 درصد است و تابع عوامل مختلفی است ازجمله: میزان یکنواختی توزیع گچ در خاک، تمایل به تبادل با کلسیم در مقایسه با تبادل با منیزیم و پتاسیم، اندازه ذرات گچ و نوع املاح محلول خاک.
اسیدها: اسیدها با کربنات کلسیم خاک ترکیب شده و در صورت مصرف اسید سولفوریک،گچ و در صورت مصرف اسید کلریدریک، کلرید کلسیم تولید می شود. استفاده از اسیدهای غلیظ به دلیل اثر خورندگی بالا و خسارتهای احتمالی ایجاد شده برای کاربر توصیه نمی شود و استفاده از این اسیدها به تخصص و پوشش ایمنی ضد اسید نیاز دارد. در بین ترکیبات اسیدی مورد استفاده برای اصلاح خاک اسید سولفوریک به دلیل قدرت بالا، قیمت مناسب و اثرگذاری خوب توصیه می شود. سولفاسید 30 پلاس: ترکیب اسید سولفوریک فرآوری شده است که مشکلات ایمنی مصرف اسید غلیظ را نداشته و قدرت اثرگذاری آن حفظ شده. همچنین این ترکیب برای اثرگذاری بهتر بر رشد گیاه با ازت غنی شده است.
گوگرد: این ترکیبات طی مرحله اکسیداسیون تولید اسید سولفوریک نموده و مانند مصرف اسید سولفوریک موجب تولید گچ و در نتیجه کاهش غلظت سدیم تبادلی، اصلاح ساختمان خاک و افزایش ضریب آبشویی می گردد. مهمترین مشکل این ترکیبات طولانی بودن زمان واکنش و نیازمندی آن به حضور باکتری های تیوباسیلوس و فعالیت آنها است.
مواد آلی: مواد آلی باعث بهبود ساختمان خاک های سدیمی می شوند و از طریق تأمین عناصر غذایی کم مصرف باعث افزایش محصول در خاکهای سدیمی می شوند. از سوی دیگر مواد آلی با کاهش پ-هاش و آزاد کردن کاتیونهای محلول مانند کلسیم و منیزیم موجب کاهش ESP می شود، نکته مهم در مصرف مواد آلی به خاک این است که باید حداقل به هم خوردگی خاک صورت گیرد تا میزان پراکندگی رس کاهش یابد، البته با گذشت زمان و افزایش فعالیت میکروارگانیسم های خاک میزان پراکندگی رس ها به شدت کاهش می یابد. دو ترکیب آلی برای این منظور پارسی لئون S و پارسی لئون P40 است. پارسی لئون اس ترکیب لئوناردیت گرانوله دارای پ-هاش اسیدی است و پارسی لئون پی40 کود اسید هیومیک پودری است. هر دو ترکیب اثرات قابل توجهی بر بهبود خصوصیات رشد گیاه و اصلاح ساختمان خاک دارند.
