چرخه زندگی شته
شته ها گروه وسیعی از حشرات کوچک نرم تن هستند که طول بدن آنها گاه به 6 میلیمتر می رسد. در طول عمر متوسط یک ماهه، شته ها می توانند 40 تا 85 فرزند تولید کنند. برخی از شته ها بال دارند، برخی زرد، سبز، قرمز، خاکستری، قهوه ای و سیاه هستند.
خسارت شته
اکثر گیاهان بویژه گیاهان دارای بافت نرم، تازه و آبدار میزبان خوبی برای شته ها محسوب می شوند. تقریبا تمام گیاهان، شته های مخصوص به خود داشته و یا اینکه یک گونه از آن توانایی تغذیه از چندین گیاه را دارد. مانند شته سبز هلو که تعداد زیادی از محصولات کشاورزی میزبان آن می باشد نظیر ( هلو، سیب، گیلاس، زردآلو، گوجه فرنگی ، سیب زمینی ، بادمجان، کرفس، آفتابگردان، کاهو، بادام ، توتون و…..)
شته ها به واسطه خرطوم خود قادرند شیره گیاه را مکیده و علاوه بر تضعیف گیاه و برهم زدن تعادل هورمونی آن باعث انتقال برخی بیماری های ویروسی می شوند و در هنگام تغذیه آنها را به گیاه میزبان تزریق کنند. تغذیه شته از گیاه باعث تغییر رنگ و پیچ خوردگی برگ ها، زرد شدن و توقف رشد شده و باعث ریزش، بدشکلی و کوچک شدن گل یا میوه های گیاهان می شوند.
در صورت زیاد شدن جمعیت شته ماده چسبنده و قندی به نام عسلک تولید کنند وجود عسلک موجب جذب مورچه ها و باعث رشد قارچ های فوماژین در سطح برگ و اختلال در فتوسنتز گیاه می شود. ویروس Y سیب زمینی از جمله بیماری های ویروسی است که توسط شته به گوجه فرنگی منتقل شده و همینطور ویروس موزائیک خیار (CMV) از جمله بیماریهای گیاهی است که توسط شته منتقل می شود. این ویروس‌ها می‌توانند باعث پوست‌اندازی، زرد شدن یا عملکرد ضعیف در سبزیجات مختلف باغی و گیاهان زینتی شوند.
ابتلا به ویروس Y سیب زمینی از طریق ناقل شته
کنترل شته
در مقایسه شته های معمولی و شته های بالدار در انتقال بیماری های ویروسی، شته های بالدار به ویژه برای محصولات کشاورزی مخربتر هستند، زیرا آنها گیاهان را بسیار سریعتر از شته های معمولی از بین می برند. برای اطلاع از وضعیت جمعیت شته های بالدار، می توان از تله های چسبی زرد در ارتفاع بوته ها و تله های آبی روی زمین استفاده کرد (تله های آبی از یک صفحه زرد رنگ حاوی مقداری آب صابون تشکیل شده است). با این روشها علاوه بر نظارت بر تعداد حشرات، می توان از رسیدن بخش زیادی از شته ها به محصول جلوگیری نمود.
بهترین روش مدیریت یکپارچه آفات (IPM) برای شته ها شامل کنترل بیولوژیکی، فیزیکی و شیمیایی این آفت است.
زمانی که دما مناسب فعالیت شته‌ها است (بین 18.5 تا 26.5 درجه سانتیگراد) به طور منظم اندامهای رویشی جدید، جوانه های گل، ساقه ها و شاخه های حساس و بویژه سطح زیرین برگ را نسبت به ابتلا به شته بررسی کنید.
در برخی موارد هرس مناسب، کوددهی صحیح و آبیاری کافی نقش مهمی در جلوگیری از توسعه شته ها دارد. از مصرف بیش از حد کود نیتروژن که باعث افزایش جمعیت شته ها می شود خودداری کنید.
برای حشرات شکارگر شته‌ها، مانند سوسک‌های زنبوری، زنبورهای انگلی و بالتوری‌ها، زیستگاهی در نظر بگیرید. برای انجام این کار، از استفاده از حشره کش های طیف گسترده خودداری کنید و سعی کنید گیاهان دارای شهد را برای جذب این حشرات شکارگر در طول فصل کشت کنید.
اگر چند شاخه پر از شته است، آنها را هرس کرده و از منطقه جدا کنید.
با استفاده از فویل آلومینیومی به عنوان مالچ می توانید شته ها را دفع کنید.
کلونی مورچه ها به رشد شته ها کمک می کند، برای دفع شته ها کلنی های مورچه را از بین ببرید.
سموم مختلفی برای مبارزه با شته ها وجود دارد اما توجه داشته باشید که استفاده بی رویه از سموم شیمیایی موجب القای مقاومت در این حشرات شده و ممکن است موجب طغیان جمعیت آفت گردد، بنابراین همچنان توصیه بر مدیریت یکپارچه برای کنترل جمعیت شته است.
سموم موثر بر شته ها:
ایمیداکلوپرید، تیاکلوپرید، استامی پراید، اسپیروتترامات، دیکلرووس، دیمتوات، آکتامیا، تیاکلوپرید + دلتامترین، تیاترین و ... استفاده از سم بر اساس نوع شته و طبق نظر کارشناس گیاهپزشک آگاه صورت گیرد.
در برخی منابع برای مصارف ایمن و خانگی استفاده از ترکیب زیر برای دورکردن شته ها توصیه شده است:
محلول سیر: تمامی خانواده ی پیازها از سیر تا پیاز و پیازچه دارای موادی شیمیایی هستند که باعث طعم تیز و بوی تند آن ها می باشد. با استفاده از همین بو و مزه می توان شته ها را از روی گیاهان دور کرد. شما می توانید مقدار 120 گرم از محصولات این خانواده همراه با دو قاشق غذاخوری روغن گیاهی را با 20 گرم پودر صابون و 1.5 لیتر آب مخلوط کرده و بعد از گذشت 2 روز این محلول را صاف کرده و از این محلول بصورت اسپری روی گیاه استفاده کنید.
