Clicky

مقدمه

پیاز با نام علمی Allium cepa گیاهی است دو ساله از خانواده لیلیاسه که عموما بخش پیاز (سوخ) آن مورد مصرف قرار می گیرد. برگ های پیاز بصورت استوانه های توخالی هستند که در پایه به سوخ متصل می باشند. منشأ احتمالی پیاز شرق آسیا است، سپس به سایر مناطق دنیا انتقال و واریته های مختلفی از آن مورد کشت قرار گرفت. در دنیا بیش از 450 گونه از جنس Allium شناخته شده و منشأ اکثر آن ها نیمکره شمالی می باشد. اگرچه بومی بودن آن در آسیا (احتمالا جنوب غرب هند، افغانستان، ایران و ترکستان) در جهان شهرت دارد.
پیاز محصول با ارزشی است و میزان عملکرد آن وکیفیت محصول از نظر اقتصادی بسیار مهم است. بزرگترین کشورهای تولید کننده پیاز عبارتند از چین، هند، ایالات متحده، ژاپن، شوروی سابق و اسپانیا. کیفیت محصول شامل اندازه، ظاهر، حساسیت در برابر خسارت قارچ های ثانویه و انبارمانی آن می باشد. عوامل زیادی شامل مدیریت تغذیه، آفات و شرایط اقلیمی بر عملکرد و کیفیت محصول مؤثر می باشند.

شرایط مناسب کشت پیاز: دما

بذر پیاز در دمای پایین خاک نیز جوانه می زند و جوانه زنی در دمای خاک 11 درجه سانتیگراد سریع و یکنواخت می باشد. دوره رشد پیاز تا مرحله 3 برگی بطور غیرمعمول طولانی است و حدود 50 تا 70 روز به طول می انجامد و از آن به بعد رشد سریع پیاز آغاز می گردد. مناسب بودن شرایط دمایی هوا برای افزایش رشد گیاه ضروری است، بطور کلی حداقل دمای رشد 4/5 و حداکثر آن 27 می باشد.

خاک

بذرهای پیاز بسیار کوچکند و برای موفقیت در جوانه زنی نیازمند بسترسازی مناسب و زهکشی خوب خاک می باشند. حدود 8-6 هفته بعد از کشت بذر، نشای پیازها برای انتقال به زمین اصلی آماده می شوند. نشاهای با قطر 8-7 میلیمتر برای انتقال به زمین اصلی مناسبتر می باشند. خاک مناسب کشت پیاز خاک غنی با بافت متوسط تا سبک و زهکشی خوب می باشد. خاک های سنگین و فشرده موجب بروز مشکلاتی از نظر هوادهی و توسعه پیاز ایجاد می نماید. فاصله بین نشاها به اندازه پیاز مورد نظر بستگی دارد، در صورتیکه هدف تولید پیازهای درشت باشد این فاصله بیشتر (Cm20-15 در15 Cm ) و در صورت نیاز به تولید پیازهای با اندازه متوسط این فاصله کمتر (Cm10-8 درCm 15) در نظر گرفته می شود.

آبیاری

ریشه پیاز سطحی بوده و این ریشه ها قادر به ذخیره آب و جذب آن از اعماق نمی باشند، بنابراین رطوبت کافی برای رشد آن ها در عمق مورد نظر باید فراهم گردد. بنابراین بهتر است تا زمان بزرگ شدن پیاز رطوبت کافی تأمین شود تا از شکاف برداشتن پیاز و بدشکلی آن نیز جلوگیری شود. آبیاری زیادی موجب پوسیدگی و له شدن پیاز و همچنین کاهش طول عمر آن می گردد. در مراحل نزدیک برداشت نیاز به آبیاری افزایش می یابد.
دور آبیاری بسته به ظرفیت نگهداری آب در خاک، فاکتورهای اقلیمی نظیر دما، باد، رطوبت، طول روز و میزان نفوذ آب درون خاک دارد.

شوری

کیفیت آب آبیاری فاکتور ضروری در تولید پیاز می باشد. حضور بالای نمک های با حلالیت بالا در آب آبیاری موجب کاهش نرخ جوانه زنی بذر، تأخیر در استقرار گیاه و اثر منفی بر نسبت رشد گیاه و عملکرد آن می گردد. پیاز نسبت به شوری خاک حساسیت بالایی دارد.

کاشت

کشت پیاز به دو روش مستقیم (کشت بذر) و نشاکاری صورت می گیرد. در روش کشت بذر سله بستن خاک می تواند موجب کاهش درصد سبز شدن بذر گردد و در روش نشاکاری مرحله انتقال نشا و زمان انتقال آن از نظر شرایط آب و هوایی بسیار تأثیرگذار است. برای جلوگیری از سله بستن آبیاری سبک و منظم راهگشا است، سیستم های آبیاری قطره ای یا بارانی در مراحل ابتدایی شروع کشت مناسبتر می باشند.
مرحله رشد سوخ پیاز زمانی است که قطر پیاز دو برابر اندازه ساقه باشد، اکثر ارقام پیاز زمانیکه 8-6 برگی هستند شروع به رشد پیاز می نمایند. اکثر آن ها در پاسخ به افزایش طول روز پیازدهی را آغاز می کنند و حداقل طول روز مورد نیاز هر رقم متفاوت می باشد. البته دما و شدت نور نیز در تشکیل سوخ مؤثرند اما تأثیر این پارامترها در مقایسه با طول روز بسیار ناچیز می باشد. اکثر رقم های پیاز 14-12 برگ حقیقی تولید می کنند.

تغذیه و کوددهی

سیستم ریشه پیاز به گونه ای است که نمی تواند عناصر غیرمتحرک (مانند فسفر، پتاسیم و روی) را بخوبی سایر گیاهان از درون خاک جذب نماید و بنابراین نسبت به کمبود این عناصر بسیار آسیب پذیرتراز سایر گیاهان می-باشد.
پیازها در مرحله رشد سوخ به آب و مواد غذایی زیادی نیاز دارند. زمان بلوغ پیاز رشد سوخ کند شده و گردن گیاه نرم شده و روی زمین می افتد. در صورتیکه هدف از کشت پیاز انبار آن باشد نکته کلیدی دستیابی به درجه مناسب بلوغ پیش از برداشت می¬باشد.
استفاده از سطوح بالای ازت، خسارت تگرگ، کاهش ناگهانی دما و آب و هوای مرطوب موجب تأخیر در بلوغ سوخ و کاهش انبارمانی پیاز می گردد. از سوی دیگر فاکتورهای مدیریتی از قبیل: تنک کردن، جمعیت ناهمگن گیاه یا کمبود مواد غذایی نیز موجب توسعه و تکامل کندتر پیاز می گردند.
استفاده از برنامه غذایی متعادلی که در آن نسبت نیاز گیاه به عناصر مختلف رعایت شده باشد، موجب دستیابی به عملکرد بالا، مقرون به صرفه و تولید محصول با کیفیت خواهد گردید. پیاز از میان عناصر غذایی پرمصرف به مقادیر بالاتری از ازت، پتاسیم و کلسیم نیاز دارد و بالاترین میزان جذب عناصر ریزمغذی بعد از آهن مربوط به منگنز می باشد.

آنالیز آب، خاک، گیاه

اصولی ترین راه دستیابی به عملکرد اقتصادی در هر کشتی آگاهی از وضعیت خاک و آب قبل از اقدام به کشت و سنجش وضعیت گیاه در طول دوره کشت می باشد. با استفاده از اطلاعات آزمون خاک و گیاه نیاز کودی گیاه در هر مرحله رشد مشخص و متناسب با نیاز و مرحله رشد گیاه کود مصرف می گردد.
مهمترین مرحله در آنالیز آب، خاک و گیاه مرحله نمونه برداری می باشد. در زمان نمونه برداری رعایت برخی نکات برای تهیه یک نمونه معرف ضروری است، در صورت بروز هرگونه خطا در این مرحله نتایج بدست آمده نیز با خطا همراه شده و قابل استناد نمی باشد. در ادامه نکات مهم در نمونه برداری به اختصار ارائه شده است.
برای مشاهده دستورالعمل نمونه برداری آب و خاک در سایت ما به بخش آموزش و مدیریت آب و خاک مراجعه فرمایید.

آنالیز گیاه

در آنالیز برگ زمان و اندام نمونه¬برداری بسیار مهم است، زیرا غلظت عناصر غذایی درون گیاه بسته به نوع اندام و مرحله رشدی گیاه متفاوت می باشد، لذا برای استفاده از نتایج رفرنس باید اندام و زمان نمونه برداری با موارد ذکر شده در رفرنس مود نظر مطابقت داشته باشد.
اندام نمونه برداری: برگ
زمان نمونه برداری: 1) مرحله نشا: 4 برگی 2) اواسط رشد
محل نمونه برداری: 1) کل اندام هوایی 2) جوانترین برگ های بالغ
تعداد نمونه: 1) 20 گیاه 2) 50-30 برگ

در صورت بروز علایم کمبود، به منظور تشخیص سریع مشکل مشاهده شده بهتر است در مراحل ابتدایی بروز علایم نمونه تهیه و مورد آنالیز قرار گیرد. چنانچه نمونه برداری خارج از مراحل فوق بود بهتر است یک نمونه از گیاهان سالم و بدون علایم کمبود جمع آوری و نتایج آنالیز آن به عنوان استاندارد مرجع مورد استفاده و مقایسه قرار گیرد.

علف هرز

با توجه به نازک و علفی بودن اندام هوایی پیاز این گیاه به شدت مورد رقابت با علف¬های هرز قرار می گیرد. بنابراین کنترل شیمیایی یا دستی علف های هرز ضروری می باشد. کنترل شیمیایی بصورت پیش کشت یا بعد از گذشت مرحله حساس رشد صورت می گیرد و در وجین دستی باید مراقبت لازم در حذف علف ها و عدم آسیب به پیازها صورت گیرد.

اختلالات تغذیه ای: ازت

نیتروژن ضروری ترین عنصر مورد نیاز گیاه بویژه در زمان رشد رویشی و بزرگ شدن پیاز می باشد. حضور نیتروژن کافی برای گیاه موجب رشد مناسب بخش هوایی و پیازها می گردد. به منظور افزایش کارآیی مصرف کودهای ازته رعایت موارد زیر ضروری می باشد:
o با توجه به آبشویی سریع کودهای ازته؛ بهتر است میزان ازت پیش کشت را به حداقل رسانده و همه یا بخش اعظم کود ازته بصورت جانبی و از طریق آبیاری بارانی و قطره ای در اختیار گیاه قرار گیرد.
o به منظور ارزیابی نیاز کودی گیاه می توان از آنالیز خاک قبل از کشت و آنالیز گیاه در حین کشت استفاده نمود.
o 3-4 هفته بعد از انتقال نشا یا زمانیکه گیاه در مرحله 3 برگی قرار دارد از کودهای ازت بالا به منظور تقویت رشد رویشی گیاه استفاده گردد. 4 هفته بعد از کودهای کامل NPK به منظور افزایش اندازه پیاز استفاده گردد. بهتر است بعد از کوددهی آبیاری متوسطی انجام شود.
o بهتر است از مرحله تشکیل پیاز تا قبل از مرحله تکمیل، از ازت بفرم نیترات استفاده گردد تا توسعه پیاز محدود نگردد. مصرف نيتروژن به گونه اي باشد كه يكماه قبل از رسيدگي فيزيولوژيك تمام كود نيتروژنه مصرف شده باشد.
o مصرف ازت بیش از نیاز گیاه و بویژه در مراحل تشکیل سوخ به بعد موجب ضخیم شدن گردن گیاه شده و گیاه نسبت به آفات و بیماری ها حساس شده و انبارمانی آن بشدت کاهش می یابد.
o کودهای ازته را زمانی به آب اضافه کنید که 30% آبیاری انجام شده باشد. در آبیاری غرقابی برای کاهش هدررفت کود از طریق هرزآب، زمانی کود را به سیستم تزریق کنید که آب به انتهای زمین رسیده باشد و در صورت امکان آب آبیاری جمع آوری و مجدد مورد استفاده قرار گیرد.
o در صورت امکان از سیستم های آبیاری اصلاح شده استفاده نموده تا هدررفت کود از طریق نفوذ عمقی به حداقل برسد.
علایم کمبود ازت بصورت رنگ پریدگی کلی، کوتاه ماندن بوته و کاهش رشد مشاهده می گردد. برگ های جدید نازک، راست بوده و از نظر قطر کوچکتر می باشند. این برگ ها نسبت به شکستن بسیار حساس می باشند.

فسفر

اگرچه نیاز پیاز به فسفر در مقایسه با سایر عناصر ماکرو کمتر است، اما همین میزان در ریشه زایی، استقرار سریعتر گیاه و رنگ پذیری پیاز بسیار مؤثر است.
کمبود فسفر در پیاز بصورت توقف و کندی رشد ظاهر می شود، سیستم ریشه ای بطور نسبی کوچک مانده و در نتیجه کارآیی ریشه ها در جذب فسفر خاک کاهش می یابد. کمبود فسفر اندازه سوخ ها را کاهش داده، گردن پیاز ضخیم تر شده و بلوغ را به تأخیر می اندازد. رشد پیاز در نبود فسفر بویژه در مراحل ابتدایی رشد تحت تأثیر قرار می گیرد، زیرا سیستم ریشه محدود می شود و دمای سرد خاک انتشار فسفر و انتقال آن به سطح ریشه را کاهش می دهد.
در خصوص کوددهی فسفر رعایت موارد زیر توصیه می گردد:
o توصیه می شود کوددهی فسفر در مراحل ابتدایی انتقال نشا صورت گیرد تا به توسعه سیستم مناسب ریشه کمک نماید.
o میزان آهک خاک با کودهای فسفر واکنش داده و کارآیی آن را کاهش می دهد. بهتر است میزان کودهای فسفر با افزایش میزان آهک خاک افزایش پیدا کند.
o مصرف نواری کود فسفر در مقایسه با پخش سطحی آن کارآیی بالاتری دارد.
o بهتر است بذر پیاز با کود دی آمونیوم فسفات کنار همدیگر قرار نگیرد زیرا خطر مسمومیت آمونیاک وجود خواهد داشت.
o معمولا اصلاح کمبود فسفر از طریق محلولپاشی توصیه نمی شود.

پتاسیم

پیاز به مقادیر متوسطی از پتاسیم قابل جذب در خاک نیاز دارد. غلظت پتاسیم در اوایل رشد 5/22% و در زمان برداشت 1/88% می باشد. در زمان برداشت برگ ها غلظت بالاتری از پتاسیم داشته و ریشه ها مقادیر کمتری پتاسیم دارا می باشند.
در کل توصیه می شود کودهای پتاسیم در زمان نیاز در خاک مورد استفاده قرار گیرند، زیرا غلظت بالای نمک موجب کاهش جوانه زنی و رشد گیاه می گردد.
علایم در برگ های قدیمی ظاهر شده و در صورت شدید بودن به برگ های جوان نیز سرایت خواهد کرد. علایم بصورت سوختگی نوک برگ ظاهر شده و برگ ها سبز تیره می شوند. ممکن است کل برگ ریزش کند. سوخ پیاز کوچکتر و نرم بوده و پوست آن نازکتر می گردد.

گوگرد

گوگرد نیز از عناصری است که برای تولید حداکثر پیاز ضروری می باشد، اما استفاده از گوگردی بیش از حد موجب افزایش تندی پیاز شده و برای مصارف تازه خوری و بازارپسندی محصول مناسب نمی باشد.
تیوسولفات آمونیوم را نزدیک ریشه پیاز استفاده نکنید، زیرا معمولا پ-هاش بالایی داشته (8) و حاوی آمونیاک است که برای ریشه بسیار سمی می باشد. خود یون تیوسولفات نیز برای ریشه ها سمی است. بعد از گذشت چند روز یا چند هفته آمونیاک به آمونیوم و تیوسولفات به سولفات تبدیل شده که هر دو برای ریشه غیرسمی می باشند.
تولید برگ گیاه تحت تأثیر قرار می گیرد و گیاه برگ های کمتری تولید می کند. کلروز کلی برگ های جوان بصورت یکنواخت از علایم کمبود گوگرد می باشد.
در صورت تمایل به افزایش تندی پیاز می توان از ترکیبات حاوی گوگرد در مرحله پایانی تکمیل پیاز استفاده نمود.

کلسیم و منیزیم

تحقیقات انجام شده در مورد استفاده از کلسیم و منیزیم بر روی کیفیت و عملکرد محصول محدود می باشد. علایم کمبود کلسیم موجب توقف رشد و کاهش انبارمانی محصول می گردد. در کمبود کلسیم، نوک برگ ها بدون هیچگونه علایمی از زردی برمی گردد. کیفیت سوخ پیاز و تراکم آن کاهش می یابد و پوست آن نرمتر می شود.
در کمبود منیزیم برگ های قدیمی به دلیل فقدان کلروفیل، بطور یکنواخت زرد می شوند. ممکن است در نوک برگ لکه های کمرنگ مشاهده شود.

عناصر ریزمغذی

اگرچه گیاهان به مقادیر کم از عناصر ریزمغذی نیاز دارند، اما نقش این عناصر در فعالیت های اساسی گیاه ضروری است و کمبود هریک از آن ها می تواند حتی منجر به افت عملکرد گردد. سرعت جذب عناصر ریزمغذی در مرحله رشد سوخ به سرعت افزایش می یابد، بنابراین تأمین عناصر غذایی ریزمغذی برای گیاه ضروری است.

روی

پیازها نسبت به کمبود روی حساس می باشند. در کمبود روی رشد گیاه محدود شده، کلروز و نکروز بین رگبرگی و کلروز بحالت نگینی در برگ های جوان اتفاق می افتد. در شرایط شدید نکروز بین رگبرگ ها اتفاق افتاده و رگبرگ اصلی سبز باقی می ماند. کمبود روی موجب تأخیر در سوخ دهی شده و محصول بدست آمده قابلیت انبارمانی ضعیفی دارد. این مشکلات در شرایط بالابودن پ-هاش، در خاک های آهکی و در طول دوره های آب و هوایی سرد و مرطوب معمولتر است.

منگنز

از بین عناصر ریزمغذی پیاز به مقادیر بالاتری از منگنز نیاز دارند. سوختگی نوک برگ ها، کمرنگ شدن و پیچ خوردگی و محدود شدن رشد، تأخیر در سوخ دهی با گردن ضخیم از علایم کمبود منگنز می باشد.

آهن

کمبود آهن معمولا بصورت کلروز برگ های جوان مشاهده می شود. این کمبود در خاک های آهکی، شرایط بی هوازی و در حضور سمیت فلزات سنگین درون خاک تشدید می گردد.

مس

در کمبود مس نوک برگ های جوان سفید شده و به سمت داخل حلقه می گردد. حضور کافی از مس در مراحل پایانی رشد گیاه، موجب بهبود کیفیت پوست میوه و رنگ آن می شود.

بور

اگرچه پیازها در مقابل مصرف کودهای حاوی بور پاسخ چندان مثبتی نمی دهند، اما استفاده از کودهای حاوی بور موجب بهبود جذب کلسیم توسط گیاه می گردد.

مولیبدن

کمبود مولیبدن در خاک های اسیدی و شنی مشاهده می شود و تنها در صورت کمبود آن ممکن است به مصرف کودهای حاوی مولیبدن پاسخ مثبت دهند.

اختلالات فیزیولوژیک: تنش شوری و آبی

پیازها از جمله گیاهانی هستند که به تنش آبی بسیار حساس می باشند. تنش آبی موجب کاهش تنفس، فتوسنتز و رشد می گردد. در زمان رشد سوخ پیازها به تنش آبی بسیار حساس می باشند. مشکلات شوری می تواند ناشی از مسمومیت عناصر ویژه نظیر بور یا سدیم باشد. سمیت بور و سدیم با کیفیت آب آبیاری مرتبط است.
علایم:
• پژمردگی کلی گیاه
• کاهش عملکرد و اندازه سوخ ها
• عدم سبز شدن بذر بصورت یکنواخت
• افزایش احتمال ابتلا به بیماری های گیاهی
پیشگیری و کنترل:
• استفاده از آب با کیفیت جهت آبیاری
• عدم استفاده از کودهای دامی و کمپوست قبل از کاشت بذر
• تنظیم دور آبیاری متناسب با نیاز گیاه، بویژه در زمان تشکیل سوخ

خسارت علف کش

چنانچه برخی علفکش ها به نسبت نامناسب یا در شرایط آب و هوایی نامناسب استفاده شوند، به سادگی بر روی برگ های پیاز موجب بروز خسارت می گردند.
علامت:
• بروز لکه های سوخته روی برگ و سفیدشدن نوک برگ
پیشگیری و کنترل:
• استفاده از غلظت مناسب علفکش
• استفاده از علفکش متناسب با مرحله رشدی پیاز
• استفاده از علفکش در شرایط آب و هوایی خنک و بدون وزش باد

خسارت اُزن

خسارت بصورت لکه های کوچک آغاز می شود که می توانند لکه های سفید را تشکیل دهند. ممکن است این لکه ها با خسارت بوتریتیس اشتباه گرفته شود، اما در این لکه ها هاله مشخص وجود ندارد.

خسارت ترکیبات مهارکننده جوانه زنی

در برخی موارد به منظور مهار جوانه زنی از ترکیبات شیمیایی مانند مالئیک هیدرازید استفاده می شود، در صورتیکه از این ترکیبات زودتر از موقع استفاده شود، می تواند منجر به اسفنجی شدن پیاز گردد.

خسارت باد و نزولات جوی

این فاکتورهای آب و هوایی قادرند در تمامی مراحل رشد به گیاه آسیب وارد سازند. تگرگ های درشت می توانند در عرض چند دقیقه کل محصول را نابود سازند.
علایم
• بروز لکه های سفید روی سطح برگ
• حساسیت گیاه نسبت به بیماری های برگی

نوک سوختگی

علایم:
• زرد شدن نوک برگ های قدیمی
• زردی کل برگ
این علایم به سادگی با بلایت برگی بوتریتیس، خسارت علفکش یا اُزن اشتباه گرفته می شود.
دلایل:
• تنش های محیطی مانند تنش گرما و تنش خشکی
• مصرف نامتعادل کود

عارضه کلفتی گلو

دلایل:
• ژنتیک بذر
• حمله تریپس با برخی از بیماری ها
• کاشت واریته روز بلند در مناطق با طول روز کوتاه
• استفاده از ازت زیاد در آخر فصل
• کمبود فسفر
پیشگیری و کنترل:
• استفاده از رقم مناسب برای کشت
• استفاده از برنامه تغذیه ای مناسب

عارضه دوقلو شدن پیاز

دلایل:
• ژنتیک بذر
• مصرف بالای ازت قبل از کاشت بذر
• آبیاری پیاز به خصوص در مراحل اولیه رشد اگر قطع گردد، پوست بیرونی رشد و با آبیاری مجدد برگ های داخلی نیز شروع به رشد کرده باعث ترکیدن پوست خارجی و رشد غیر عادی جوانه های داخلی و دو قلو شدن پیاز می گردد.
پیشگیری و کنترل:
• استفاده از بذر مناسب
• عدم استفاده ی بیش از حد از کودهای ازته
• آبیاری منظم و کافی

عارضه شفاف شدن فلس پیاز

علایم:
• فلس پیاز شفاف شده و مانند زمان سرمازدگی، بافت محصول نرم و به سرعت فاسد می گردد.
دلایل:
• تأخیر در زمان برداشت
• بالا رفتن دما در ماه آخر برداشت
• انتقال به انبار سرد

عارضه آفتاب سوختگی پیاز

علایم
• ایجاد فلس های چروکیده و تیره رنگ و بافت مرده در زیر آن
دلیل
• دما و شدت بالای نور خورشید

عارضه سبز شدن پوست پیاز

علامت
• سبز شدن بافت پیاز
دلیل
• قرار گیری سوخ ها در طول مدت رشد یا پس از برداشت در معرض نور خورشید برای طولانی مدت

عارضه تقسیم شدن سوخ ها

دلیل
• آبیاری نا منظم
پیشگیری و کنترل
• تنطیم دور و میزان آبیاری

​اطلاعات کلی کشت پیاز

دانلود فایل توصیه کودی پیاز

شنبه تا پنجشنبه ساعت 14-8

031-37866682-3

تماس با ما